Świat fantastyki
Druid Magus Kapłan Wiedźma
Fantastyka – gatunek literacki, a także filmowy, komiksowy, gier a niekiedy i malarstwa. Polega ona na kreowaniu świata przedstawionego, który w całości, lub w części różni się od rzeczywistości, na przykład przez dodanie elementów nadnaturalnych, lub stworzonej przez autora technologii. Można ją też uznać za właściwość elementu fikcji literackiej, lub innej, sprawiająca, że choć czytelnik uznaje go za niezgodny z przyjętymi przez niego kryteriami empirycznej rzeczywistości i wedle jego najlepszej wiedzy nieposiadający odpowiednika w świecie pozaliterackim oraz nieobecny w tekstach, które uznaje za realistyczne, godzi się w ramach literackiej gry uznać go za prawdopodobny (choć nie wiarygodny) w obrębie konstruowanej fikcji i decyduje, że nie narusza on spójności narracji.

Fantastykę cechuje duża swoboda w zakresie konstrukcji świata przedstawionego i postaci bohaterów, z zastrzeżeniem, że jej odbiorca powinien uznać dzieło jako spójną całość, działającą w ramach stworzonego przez autora świata. Wiele utworów z tej kategorii zostaje umieszczonych w pseudo-rzeczywistości (pewne aspekty są zgodne z faktami, np. historią czy fizyką) lub rzeczywistości wygenerowanej (wtedy reguły takie najczęściej spisane, odnoszą się do wszystkich utworów napisanych w danej serii – przykładem może być książka J.R.R. Tolkiena Władca Pierścieni).

Fantastyka szczególnie ważną rolę pełniła w okresie romantyzmu (E.T.A. Hoffmann i Edgar Allan Poe). W XX w. można zaobserwować szczególny rozwój fantastyki naukowej oraz fantasy.

„Fantastykoznawstwo” jako jedna z najmłodszych gałęzi współczesnej teorii literatury nie stworzyło dotychczas ogólnie zaakceptowanej i satysfakcjonującej większość badaczy metodologii badań i terminologii, które pozwoliłyby w sposób jasny i wiarygodny określić istotę i granice fantastycznych światów przedstawionych. Można wyłonić trzy podstawowe sposoby interpretacji terminu „fantastyka”. Najbardziej rozpowszechnione jest uznanie fantastyki za specyficzny typ twórczości, kreujący odmienny od realnego świat przedstawiony (np. U. Eco, A. Niewiadowski, A. Smuszkiewicz, J. Brandis, T. Czernyszowa i inni).

Fantastyka może też być pojmowana jako ponadrodzajowy, ponadgatunkowy i ponadczasowy wyznacznik dzieła literackiego. Większość badaczy genealogii literatury fantastycznej uznaje za najstarszą odmianę fantastyki mit pierwobytny i baśń ludową, podkreślając jedność wszystkich fantastycznych światów przedstawionych niezależnie od rodzaju występujących w nich elementów fantastycznych (np. S. Lem, R. Handke, K. Amis, J. Kagarlickij itd.). Niekiedy fantastyka rozumiana jest bardzo wąsko, jako cecha charakterystyczna jednego gatunku literackiego. Tego typu poglądy prezentuje w pracy Od baśni do „science fiction” Roger Callois.

Wyrożniamy trzy nurty literatury fantastycznej:
  • horror
  • fantasy
  • fantastyka naukowa

Polska fantastyka

Rozwój fantastyki w Polsce był stosunkowo nierównomierny. Gdy za granicą fantasy cieszyło się już dużą popularnością, w naszym kraju praktycznie nie istniało aż do lat 80. XX wieku. Polskie utwory science-fiction zostały rozpropagowane między innymi dzięki sukcesowi Stanisława Lema, pisarza literatury science-fiction, w latach 50. XX wieku. Drugim istotnym twórcą okazał się Janusz A. Zajdel, uznawany za ojca polskiej fantastyki socjologicznej. W 1982 roku powstał miesięcznik Fantastyka, którego celem było propagowanie literatury z tego gatunku. Czasopismo istnieje do dziś, od 1990 roku pod zmienioną nazwą Nowa Fantastyka. To na jego łamach pojawiło się jedno z dwóch pierwszych polskich opowiadań fantasy pod tytułem Mag, autorstwa Jacka Piekary. W 1986 roku na łamach magazynu ukazało się również opowiadanie Wiedźmin Andrzeja Sapkowskiego.